فهرست

1- معرفی مواد اولیه و محصولات.. 1

1-1- معرفی فنول.. 1

1-1-1- کاربرد فنول.. 1

1-1-2- محصول جایگزین.. 1

1-1-3- ملاحظات ایمنی و زیست محیطی.. 1

1-1-4- استاندارد موجود برای فنول.. 1

2- بررسی بازار محصول (فنول) 1

2-1- بررسی بازار جهانی فنول.. 1

2-1-1- بازار داخلی فنول.. 1

2-1-2- جمع‌بندی بازار داخلی فنول.. 1

3- بررسی فنی.. 1

3-1- روش‌های موجود تولید فنول.. 1

3-1-1- مقایسه فرایندهای از منظر اقتصادی.. 1

3-1-2- جمع‌بندی.. 1

4- بررسی اقتصادی.. 1

4-1- مبانی و مفروضات بررسی مالی و اقتصادی.. 1

4-2- خلاصه نتایج مالی.. 1

 

 

 

 

1- معرفی مواد اولیه و محصولات

1-1-  معرفی فنول

فنول بصورت جامد کریستال، بی‌رنگ است و بویی تند دارد. این ماده در حالت مذاب نیز بی‌رنگ و شفاف و به‌صورت یک مایع روان است. در اثر ناخالصی‌ها و نور خورشید به رنگ قرمز یا صورتی درمی‌آید. رطوبت هوا را جذب می‌کند و باعث سوزش پوست می‌گردد، در صورت تنفس حتی ممکن است باعث مرگ شود.

مقادیر زیاد فنول به‌صورت مایع حمل می‌شود. جنس تانک‌های حامل از فولاد ضدزنگ مخصوص می‌باشد. اگر در فنول مقداری آب وجود داشته باشد، تانک‌های فولادی جهت حمل‌ونقل مناسب نیست، در این حال می‌بایست از فولاد گالوانیزه استفاده نمود.

جدول 1-خواص فیزیکی و شیمیایی فنول

ردیف	خاصیت	مقدار
1	نقطه انجماد (oC)	40.9
2	نقطه‌جوش (oC)	181.75
3	چگالی (gr/cm3)	1.071
4	نقطه اشتعال (oC)	79
5	نقطه احتراق (oC)	715
6	فشار بخار (KPa)	0.02
7	پایداری در شرایط جوی	پایدار

1-1-1- کاربرد فنول

فنول عمدتاً به‌صورت مایعی شفاف و بی‌رنگ و به‌صورت مذاب مورداستفاده قرار می‌گیرد. این ماده به‌صورت مستقیم مصرف زیادی ندارد ولی موادی که از فنول تهیه می‌شوند در صنایع مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرند. ازجمله موادی که از فنول تهیه می‌شوند عبارت‌اند از آلکیل فنول، آنیلین، آدیپیک اسید ، بیسفنول A ، 2و6 زایلنول و کاپرولاکتام.

1-1-2- محصول جایگزین

ازآنجاکه فنول به‌صورت مستقیم استفاده چندانی ندارد ، برای یافتن محصولات جایگزین فنول به محصولاتی که فنول در تولید آن‌ها استفاده می‌شود مراجعه شده است. درصورتی‌که بتوان محصولات پایین‌دست فنول را مستقل از فنول ، از طریق دیگری تولید کرد طبیعتاً محصولات جایگزینی برای فنول یافت می شودند که در آن زمینه مصرف خاص می‌تواند جایگزین فنول شود.

1-1-3- ملاحظات ایمنی و زیست‌محیطی

در جدول زیر ملاحظات ایمنی فنول نشان داده‌شده است.

جدول 2-خواص فیزیکی و شیمیایی فنول

مواجهه	خطرات/ علائم
آتش	قابل‌احتراق می‌باشد
انفجار	در دمای بالای 79 درجه سانتی‌گراد ممکن است مخلوط هوا و بخار این ماده تولید انفجار نماید.
استنشاق	احساس سوزش یا سرفه، بی‌حالی، سردرد، تهوع ، تنگی نفس، بیهوشی و استفراغ نشانه‌هایی است که ممکن است بروز دهد.
پوست	ممکن است جذب شود. سوختگی شدید پوست ، شوک ، کولاپس، بی‌حسی موضعی
چشم	از دست دادن بینایی به‌صورت دائم ، سوختگی عمیق و شدید
گوارشی	خورنده ، درد شکمی ، تشنج، کولاپس، ادرار سبز تیره و خاکستری
زیست‌محیطی	برای میکروارگانیسم آبزی‌ها سمی می‌باشد.

1-1-4- استاندارد موجود برای فنول

بر اساس استاندارد اروپایی (EC) درزمینه ایمنی حمل‌ونقل و نگهداری می‌شود و دارای کدهای R34,R25,R24 می‌باشد.

 

2- بررسی بازار محصول (فنول)

2-1- بررسی بازار جهانی فنول

منطقه شمال شرق آسیا اصلی‌ترین مصرف‌کننده فنول جهان در سال 2019 بوده است. این منطقه 48 درصد از مجموع مصرف جهانی فنول را در سال 2019 به خود اختصاص داده است. پس از منطقه شمال شرق آسیا، منطقه اروپای غربی با 19 درصد از مجموع مصرف جهانی قرار دارد. انتظار می‌رود بیشترین مصرف جهانی فنول در سال 2024 مختص به مناطق شمال شرق آسیا، اروپای غربی و آمریکای شمالی به ترتیب با 53%، 17% و 16% باشد. همچنین پیش‌بینی می‌شود طی سالهای 2019-2024 کشورهای چین و هند بیشترین رشد متوسط سالانه تقاضا را به ترتیب با 7.8% و %4.1 بین کشورهای جهان داشته باشند.

در سال 2019 مجموع ظرفیت جهانی فنول 12.9 میلیون تن بوده که انتظار می‌رود تا سال 2024 به 15.4 میلیون تن برسد. مناطق شمال شرق آسیا، اروپای غربی و ایالات‌متحده بالاترین ظرفیت تولید فنول در جهان رادارند. این مناطق در سال 2019 به ترتیب 44%، 20%، 18% از مجموع ظرفیت جهانی را به خود اختصاص داده‌اند. پیش‌بینی می‌شود طی سالهای 2019-2024 حدود 2.5 میلیون تن به ظرفیت کنونی فنول جهان افزوده شود از این 2.5 میلیون تن 1.6 میلیون تن مختص به منطقه شمال شرق آسیا می‌باشد. درواقع 64 درصد از افزایش ظرفیت آتی مختص به منطقه شمال شرق آسیا با محوریت چین خواهد بود. در جدول زیر میزان عرضه و تقاضا جهانی فنول ارائه‌شده است.

جدول 3-میزان عرضه و تقاضا جهانی فنول (هزار تن)

منطقه	ظرفیت				2019			مصرف				AAGR% 2019-24
	2014	2017	2019	2024	تولید	واردات	صادرات	2017	2017	2019	2024
آمریکای شمالی
ایالات‌متحده	2840	2613	2373	2683	2204	–	220	1934	1891	1984	2003	0.2
کانادا	–	–	–	–	–	91	–	80	65	91	74	4.0-
مکزیک	–	–	–	–	–	21	–	28	21	21	21	–
مجموع امریکای شمالی	2840	2613	2373	2683	2204	112	220	2042	1977	2096	2098	0
آمریکای مرکزی و جنوبی	251	251	251	251	187	44	31	188	190	200	236	3.4
اروپای غربی	2585	2585	2585	2585	2074	94	80	1989	2095	2088	2133	0.4
اروپای مرکزی و شرقی	72	72	72	72	45	69	2	116	113	112	121	1.5
CIS & Baltic	263	263	273	321	164	9	21	256	208	152	210	6.7
خاورمیانه	216	491	491	591	452	46	240	248	267	258	349	6.3
آفریقا	40	40	40	40	35	2	27	17	14	11	14	5.9
شبه‌قاره هند	82	82	282	282	157	164	10	255	287	312	360	2.9
شمال شرق آسیا
چین	1658	2502	2722	4272	2252	424	9	1833	2342	2667	4146	9.2
ژاپن	823	670	670	670	663	83	55	570	674	691	668	0.7-
کره جنوبی	985	1285	1285	1635	1268	55	330	844	975	993	1040	0.9
تایوان	1060	1060	1060	1230	914	160	32	975	1086	1042	938	2.1-
مجموع شمال شرق آسیا	4526	5517	5737	7807	5096	722	426	4222	5077	5392	6791	4.7
جنوب شرق آسیا	550	800	800	800	816	93	299	566	580	610	562	1.6-
مجموع	11425	12714	12904	15432	11230	1356	1356	9900	10807	11230	12875	2.8

2-1-1- بازار داخلی فنول

2-1-1-1- عرضه و تقاضای داخلی

با بررسی صورت گرفته در حال حاضر واحدی به‌منظور تولید فنول در کشور وجود ندارد و نیاز کشور از طریق واردات تأمین می‌گردد. بیشترین واردات فنول انجام‌شده به کشور در سال 1395 با 6863 تن انجام‌گرفته و تنها صادرات فنول در سال 1391 با 49 تن انجام‌گرفته است. عرضه و تقاضای داخلی فنول در داخل کشور به شرح زیر می‌باشد.

جدول 4-عرضه و تقاضای داخلی فنول

سال	ظرفیت	واردات (تن)	حجم واردات (میلیون دلار)	صادرات (تن)	مصرف
1391	0	6730	13	49	6681
1392	0	5605	10	–	5605
1393	0	3098	6	–	3098
1394	0	4675	6,2	–	4675
1395	0	6863	5,9	–	6863
1396	0	4958	6,5	–	4958
1397	0	4569	8,1	–	4569
1398	0	–	–	–	–
1399	0	6457	8,3	–	6457

2-1-1-2- بررسی واحدهای فعال

با بررسی‌های انجام‌گرفته در حال حاضر واحد تولیدکننده فنول در کشور وجود ندارد.

2-1-1-3-  طرح‌های فنول

در جدول زیر طرح‌های موجود به‌منظور تولید فنول در کشور ارائه‌شده است.

جدول 5-طرح‌های فنول

نام واحد	استان	شهرستان	% پیشرفت	تاریخ مجوز	کد محصول	ظرفیت (تن)
پارس تک رخ	خراسان رضوی	مشهد	0	05/12/1398	2411512607	300
محمدرضا هراتی	خراسان رضوی	مشهد	0	10/12/1398	2411512607	1000
آذین ابتکار ماد	کرمانشاه	روانسر	0	26/01/1399	2411512607	100
مهدی شجاعی فیروزآبادی	کرمانشاه	کرمانشاه	0	31/01/1399	2411512607	100
زینب افتخاری	کرمان	کرمان	1	23/02/1399	2411512607	100
مجموع						1600

همان‌طور که در جدول فوق مشاهده می‌شود در حال حاضر 5 طرح به‌منظور تولید فنول در کشور مطرح می‌باشد. مجموع ظرفیت طرح‌های ارائه‌شده 1600 تن می‌باشد. هیچ‌یک از طرح‌های مطرح‌شده طی مدت‌زمان اخذ مجوز پیشرفت آن‌چنانی نداشته‌اند.

2-1-1-4- واردات و صادرات فنول

با بررسی‌های انجام‌گرفته طی سالهای گذشته هیچ اطلاعاتی در خصوص صادرات این محصول ارائه نشده است که نشان‌دهنده این است که صادراتی توسط ایران انجام نگرفته است. ایران همواره طی سالهای گذشته واردکننده این محصول بوده است. میزان صادرات و واردات فنول با کد تعرفه 29071100 طی سال‌های 1391 تا سال 1399 در جدول زیر ارائه‌شده است.

جدول 6-میزان واردات و صادرات فنول با کد تعرفه 29071100

سال	واردات			صادرات
	میزان (تن)	ارزش (ریالی)	ارزش (دلاری)	میزان (تن)	ارزش (ریالی)	ارزش (دلاری)
1397	4569	341,121,283,382	8,135,921	اطلاعاتی موجود نمی‌باشد
1398	اطلاعاتی موجود نمی‌باشد			اطلاعاتی موجود نمی‌باشد
1399	6457	351,516,984,296	8,369,453	اطلاعاتی موجود نمی‌باشد
متوسط واردات	5369	240,373,308,612	8,152,725	49	60,186,792	4,909

2-1-1-5- بررسی قیمت فنول

در جدول زیر تغییرات قیمتی فنول طی 16 ماه از ژانویه سال 2020 تا ژوئن سال 2021 ارائه‌شده است. متوسط قیمت کیومن 1365.5 یورو به ازای هر تن بوده است.

جدول 7-قیمت فنول اروپا (یورو/ تن)

2020
ژانویه	فوریه	مارس	آوریل	مه	ژوئن	ژوئیه	اوت	سپتامبر	اکتبر	نوامبر	دسامبر
1470.5	1533.5	1386.5	962.5	1017.5	1084.5	–	1164	1155	1137	1202	1305
2021
ژانویه	فوریه	مارس	آوریل	مه	ژوئن	ژوئیه	اوت	سپتامبر	اکتبر	نوامبر	دسامبر
1460	1376	1539	1844	2213	–	–	–	–	–	–	–

در شکل زیر روند تغییرات قیمت فنول در منطقه اروپا ارائه شده است.

شکل 1-روند تغییرات قیمت فنول در اروپا (یورو/ تن)

2-1-1-6- بازار هدف

با توجه به اینکه تراز تجاری فنول منفی بوده و سالانه به‌طور متوسط 5369 تن واردات صورت گرفته است، پس می‌توان هدف بازار داخل را بر روی تأمین واردات و طرح‌های پایین‌دست این محصول در نظر گرفت.

در جدول زیر به بررسی بازار قابل کسب فنول با دو دیدگاه داخلی و صادراتی پرداخته‌شده است.

جدول 8-بررسی بازار قابل کسب-2020

نوع بازار	منطقه	میزان واردات (تن)	میزان صادرات (تن)	میزان فنول موردنظر (تن)	ارزش دلار واردات	درصد کسب بازار %	میزان ظرفیت کسب‌شده (تن)	میزان ظرفیت کسب‌شده (دلار)	کشورهای تأمین‌کننده
بازار داخلی	متوسط واردات	5300	–	5300	8،000،000	100	5300	8،000،000	47% هند 36% امارات 12% کره جنوبی
بازار صادراتی	چین	709،923	17،298	692625	488،258،000	10	69262.5	48،825،800	25% تایوان 22% عربستان 18% تایلند
	هند	160،063	50،625	109438	109،688،000	15	16415.7	16،453،200	%39ایالات‌متحده 17% تایلند
	ترکیه	36،267	538	35729	23،696،000	15	5359.35	3،554،400	32%ایالات‌متحده 31% فنلاند 13% بلژیک
	روسیه	7285	0	7285	4،216،000	10	728.5	421،600	100% فنلاند
	امارات	3737	86	3651	574،000	10	365.1	57،400	56% کره جنوبی 27% چین تایپه
	قزاقستان	583	0	583	56،000	5	29.15	2800	100% روسیه
	بحرین	363	0	363	2،937،000	5	18.15	146،850	100% عربستان
	ازبکستان	255	0	255	410،000	5	12.75	20،500	92% چین 8% آلمان
	کویت	250	0	250	201،000	5	12.5	10،050	–
مجموع					638,036,000		97503.7	77،492،600

در بخش صادرات فنول کشورهای چین، هند، ترکیه، روسیه، امارات، قزاقستان، بحرین، ازبکستان، کویت به‌عنوان کشورهای واردکنندگان فنول در منطقه می‌باشند. کشورهایی همچون چین، هند، ترکیه کشورهایی هستند که میزان واردات قابل قبولی دارند و با توجه به سابقه مبادلاتی در این زمینه صورت گرفته می‌توان به‌عنوان بازار هدف در نظر گرفت.

2-1-2- جمع‌بندی بازار داخلی فنول

فنول یک ترکیب پرکاربرد در صنایع پتروشیمی و شیمیایی می‌باشد. طی سال‌های 1391-1399 به‌طور متوسط سالانه 5369 تن فنول باارزش 8.1 میلیون دلار وارد کشور شده که به دلیل نبود واحد تولیدکننده داخلی باعث خروج ارز از کشور شده است. با بررسی‌های انجام‌گرفته علاوه بر وجود نیاز داخلی به فنول کشورهای همسایه نیز واردکننده این محصول می‌باشند که در صورت تولید این محصول در داخل کشور باکیفیت قابل‌قبول و همچنین وجود روابط اقتصادی و مسافت کم با کشورهای همسایه، مسیر صادرات این محصول نیز هموار می‌باشد. ارزش واردات فنول کشورهایی همچون چین، هند، ترکیه، روسیه، امارات، قزاقستان، بحرین، ازبکستان، کویت در سال 2020 بیش از 638 میلیون دلار گزارش‌شده است که نشان‌دهنده بازار پویا این محصول در کشورهای نام‌برده می‌باشد.

در صورت احداث واحد تولید فنول در ابتدا امکان تأمین ماده اولیه واحد پتروشیمی خوزستان برای تولید پلی کربنات میسر می‌گردد. همچنین تولید این محصول در کشور باعث رشد زنجیره ارزش و امکان احداث واحدهای پایین‌دستی اقتصادی نظیر محصولاتی همچون بیس فنول A و رزین فنولیک به وجود خواهد آورد.